KOMMEGENE KIRALLIĞI (Altı Günde GAP)

NEMRUT DAĞI

Dünya Mirası Listesinde Yer Alan Nemrut

Misafirlerini Bu Tanıtım Tabelasıyla Karşılıyor

Nemrut Dağının güney yanı Adıyaman, kuzey yanı Malatya. Her iki yanından da ulaşım var. Malatya yanı zor, kolayı Kâhta’dan. Nemrut 2150 metre rakımda. Jeolojik olarak tabakalı volkanlar sınıfında yer alıyor. Kuvaterner  döneminde^* oluşmuş. Nemrut krateri en son 1411 ve 1441 yıllarında patlamış. Fazlasını bilmiyoruz, jeologlara sormak lazım.

Nemrut Dağına Gidiş Rotası

Adıyaman Havaalanından  Kahta’ya 34 km, Kahta’dan Nemrut Dağı’na Karadut Köyü üzerinden 52 km. Yukarıya 650 metre kala araç yolu bitiyor. Sonrası yaya. Doğu terasına doğru çıkış, batı terasından dönüş… Kitli taştan yollar yapılmış. Tırmanış, çok dik olduğu için zor.

Nemrut’un  Çıkış Yolu

batı inişi gibi rahat değil, daha dik, sona doğru zemin bozuk

Gezimizin ilk günü otelde hastalandım. Ateşim kırka vurdu. İlaç, buz falan ateşi düşüremedik. Sabaha karşı acile götürüldüm. Birkaç çeşit ilaç kalçadan. Zor da olsa, gezi programımızı aksatmadım. Bu koşullarda onbir kez dinlenerek, gezginlerin yardımlarını alarak, değneğe dayanarak 650 metreyi bitirdim. Yorgun, bitkin Doğu Terasına ulaştım. Sanki, altıbuçuk kilometre tırmanmış gibi bittim. Deniz seviyesinde yaşayanlarda, sigara içenlerde, ham bünyelerde hızlı tırmanış çarpıntı yapabiliyor. Yine de yukarıda görülenlere bu zorluk değer.

Nemrut Dağı Ziyaretçi Karşılama Merkezi

Adıyaman’dan minibüslerle yola çıktık, minibüsler Nemrut Dağı Ziyaretçi Karşılama Merkezinde kaldı. Merkezde tanıtım göremedik. Büfe, tuvaletler ve bol bol afişler var. Bir de bolca kalabalık… Yukarıya çıkanların üşümemesi için battaniye kiralanıyor. Yüzlerce insanın kullandığı tuvaletlerde sıra var ve temiz değiller.

Merkezden bir kademe daha yukarıya ^**şatıllarla  çıkacağız. Şatıllar zorlu yollarda kullanılır. Araçlar dört çekerli olur, lastikleri zor koşullara uygun olur. Belli ki, bayağı bozuk ve dik yollardan geçeceğiz. Zor yolları beklerken, beş dakikada yerimize kolayca ulaştık. Düşündüğümüz gibi olmadı! Neden kendi araçlarımızla çıkmadık? Birileri kişi başı 5 lirayı götürmek için, şatıl icat etmişler. Şehirde çalışmaktan hurdaya dönmüş, bildiğimiz minibüsleri şatıl diye yutturuyorlar. Bu minibüslerin fenni muayenelerinin olduğunu da sanmıyorum. Hatta, birinde plaka bile yoktu! Aklımızdan neler neler geçti ama, hadi neyse! Nemrut Dağına 650 metrelik zorlu yürüyüşümüz, şatıllardan indiğimiz noktadan başladı. Tırmanışı düşündükçe, hala, içim ürperiyor…

KOMMEGENE KRALLIĞI

Kommagene Kralı I.Antiochos

Nemrud Timülüsü

Kommagene Kralı I.Antiochos’un Mezarı

Timülüs ve Mezar Odasının Temsili Resmi

Osman Hamdi Bey

(1842 – 1910)

Arkeloğ, Müzeci, Oryantalist Ressam

Helenistik Dönemde, Nemrut Dağının eteklerine güçlü krallığını kurmuş olan Kommagene Kralı I.Antiochos, bildiği en yüksek dağ Nemrut’a tanrılarını yerleştirmiş.  Kral tanrıları kıskanmış, kendini de tanrıların merkezine oturtmuş. Mezarını piramidin (tümülüs^***) altına yaptırmış. Arkeologlar, henüz kralın mezarına girmemişler. İ.Ö. I. yüzyıla tarihlenen ve orijinali 55 metre olan tümülüsün bugünkü yüksekliği 50 metre, çapı 150 metre... Yetmemiş, büstünü de tanrıların sırasına yerleştirmiş. Nemrut kalıntılarını 1881’de Diyarbakır’da yol yapım işlerinde görevli Alman Mühendis Karl Sester bulmuş. Herif yol için gelmiş, kalıntıları bulmuş. Bu Almanlar her yerde, her zaman gözlerini dört açıyorlar.  Sester bilgileri Almanya’ya aktarmış, Alman Kraliyet Akademisi vakit kaybetmeden bölgeye Otto Punchtein başkanlığında ekip göndermiş.  Uzun çalışmalar sonunda Grekçe yazılı kitabeyi çözen Punchstein, bu eserlerin Kommagene Uygarlığı’na ait olduğunu ve Kommagene Kralı 1. Antiochos tarafından yaptırıldığını keşfetmiş.  Sonra araştırmaları Alman Mühendis Karl Humann ve İstanbul Arkeoloji Müzesinin kurucusu Osman Hamdi Bey sürdürmüş. Araştırmalar durmamış, Amerikalılar devam ettirmişler. En son da Sencer Şahin devam etmiş.

Kommagene Kalıntıları
Nemrut Dağı

Kommagene Krallığı, I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için yaptırdığı mezarı, anıtsal heykelleri ve benzersiz manzarası ile Helenistik Dönemin en görkemli kalıntılarından birisi olarak biliniyor. Günümüze ulaşan Kommegene Krallığı Nemrut kalıntıları, 1987 yılında, Kültürel Kategoride, 448 sıra numarasıyla UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmış. 

Arsameia Antik Kenti

Yeni Kale
Kahta

Karakuş Tepesi

                                             Cendere Köprüsü

Kommagene Krallığı, Mithradates Kallinikos tarafından, İ.Ö. 109 yılında bağımsız bir krallık olarak Nemrut Dağının yamaçlarında  kurulmuş. Dördüncü kral I.Antiochos’un tanrılara minnettarlığını göstermek için yaptırdığı anıtsal heykelleri ve kendi mezarı Helenistik Dönemin en görkemli kalıntılarından. Nemrut Dağındaki dev heykeller ve tümülüs, Arsameia (Eski Kale), Yeni Kale, Karakuş Tepesi ve Cendere Köprüsü 1988 yılında Milli Park ilan edilmiş. Dünyanın 7 harikasını biliyoruz da, bir de her yerden dünyanın sekizincisi fışkırıyor. Nemrut’un yukarısındaki bu antik Kommagene kalıntıları da dünyanın sekizinci harikasıymış. Kaynaklar böyle yazıyor.

                                           Doğu Terasından Dağlar

Kommagene Yunanca’da "Genler Topluluğu" anlamına geliyormuş. Kommagene Krallığı, Suriye'nin Kuzeyi, Hatay, Pınarbaşı, Kuzey Toroslar ve doğuda Fırat Nehri'nin çevrelediği verimli topraklarda yer almış küçük ama güçlü bir krallık. Geriye bir efsane bırakan Kommagene Krallığı en parlak dönemini Kral I.Antiochos döneminde yaşamış. Her çıkışın bir inişi olduğu gibi, İ.S. 72’de Romalılar’ın Kommagene’yi istila etmesiyle 200 yıllık krallığın bağımsızlığına son verilmiş. 

TANRILAR GALERİSİ

Nemrut Dağı Doğu Terası

Sunak

Bu Kutsal Platform Ayaklar Altında
Ziyaretçiler Burada Konuşlanıp Gün Doğumunu İzliyorlar

Tanrı Heykelleri Anıt Mezara Sırtlarını Dönmüşler

Kommagene ülkesinde güneşin doğuşunu ilk gören yer olan Doğu Terasına ulaştığımda, bir dolu insanın dev taş kellelere bilinçsizce baktıklarını gördüm. Oysa, ben heyecanımdan yorgunluğumu bile unutmuştum. Tanrılar galerisi, atalar galerisi ve sunaktan oluşan müthiş bir uygarlığın mirasıyla karşı karşıyaydım.  Tanrılar galerisindeki devasa tanrı heykelleri anıt mezara sırtını dönmüş biçimde sıralanmışlar. Doğu terası kutsal merkez ve bu nedenle en önemli heykel ve mimari kalıntılar burada bulunuyor. İyi korunmuş durumdaki dev heykeller kireçtaşı bloklarından yapılmış ve 8-10 metre yüksekliğinde. Tanrılar galerisinde 5 taş heykel var. Herkes, bu taş kütlelerin buraya nasıl taşındığına dair yıllardır kafa patlatıyorlar. Kardeşim, arkeologlara sorun, olmadı jeologlara sorun. Hiçbir yerden getirilmemişler. Tepenin üstü tıraşlanmış, çıkan kayalardan bu heykeller yapılmış. Bakıldığında ayan beyan ortada. Adamlar, tepeyi tıraşlayarak teraslar oluşturmuşlar, bir de tümülüs oturtmuşlar.

Kommagene 4.Kralı I.Antiochos

Kommagene-Fortuna

Zeus-Oromasdes

Apollon-Mithras

Doğu terasında bulunan heykellerin ilki Kommagene Kralı I.. Kendisini tanrılarla aynı kategoride görerek tanrıların başında yer almış. 2. Heykel Kommagene-Fortuna.  Latincede şans, uğur, bereket anlamına geliyormuş. En uzun olanı 3.heykel Zeus-Oromasdes. Tanrılar tanrısı Kronos’un oğlu, baş tanrı ve gökler hakimi. 4.heykel Apollon-Mithras. Mitsel söylenceye göre, baş tanrı Zeus’un oğlu. Işık ve güneş tanrısı. Kuvvet ve kudreti temsil eden Herakles, Herkül adıyla biliniyor. Heykellerin her iki yanında, içte yer alan göksel gücün temsilcisi kartal ve yanında duran aslan tanrılara ve krallara bekçilik ediyorlar.

Doğu Terasından gün doğumu enfes manzarasıyla ziyaretçileri büyülüyor. Tanrı heykellerinin de yüzleri güneşin doğuş tarafına dönük. Heykeller taş-maş ama, her gündoğumunun ihtişamını seyrediyorlar. Biz akşamüstü Nemrut’a çıktık. Maalesef, gündoğumunu izleyemedik. Günbatımına razı olduk. Gün doğumu yıllardır, sunağın üstüne çıkılarak seyrediliyor. Oysa, adamlar burayı kutsal sayarak, sunağa çıkmayı kurallara bağlamışlar.

Doğu Terasından, Batı Terasına 100 metrelik tören yolu olan Kuzey Terasından  geçiliyor. Geçiş yolunun zemini ahşap döşenmiş. Yolun hemen altında arkeologların çalışma barakaları ve atölye gibi bi’şeyler bulunuyor. Kuzey yönünde ardı ardına tepeler dizilmiş. Tepelerin arasında kimbilir kaç köy, kaç kasaba vardır..?

Nemrut Dağı Batı Terası

Günbatımını Nemrud’tan İzlemek

Doğu Terasındaki ziyaretçilerin belki on katı, yirmi katı kalabalık doldurmuş Batı Terasını. Kimileri arkalarını kalıntılara dönmüş, karşı tepeleri gözlüyorlar. Oralardan gelecek birileri varmış gibi. Kimileri de oturacak yer bulma telaşındalar. Bir popoluk yer arıyorlar. Bunlar, günbatımını Nemrut’tan seyretmeğe gelenler. Gökyüzü bulutlu, nasıl olacak bu iş? Meze yok, bardak yok, herkesin elinde bir şişe şarap… Bir ritüel gibi… Şarapla günü gönderme ritüeli.... Kahta’da yol üstünde şarap satan dükkanlar var. Şarap yetiştiremiyorlarmış. Bir dolu zorluğa katlanarak buraya neden çıkıldığını anlıyorum! Göbeklitepe’de bile bu kadar ziyaretçi kalabalığı yoktu.

Batı Terası

Batı Terası

Gün Batımından Benim Gibi Umudunu Kesenler

Akın Akın İnişe Geçtiler

Batı Terası, Doğu Terasına benzer şekilde yapılmış. Kimi ayrıntıları gözardı edersek,  tanrılar galerisindeki heykel sıralaması ve heykellerin arkasındaki kült yazılar aynı. Doğu Terasından farklı olarak, tanrılar galerisinin kuzey tarafında Kral Antiochos'un tanrılarla selamlaşması, üzerinde aslan figürü bulunan kumtaşından yapılmış beş rölyef bulunuyor. Aslan Horoskop olarak bilinen kabartmada, 25 bin yılda bir meydana gelen astrolojik bir olay sembolize edilmiş. Doğu ve Batı Terasların her ikisinde de tanrı heykellerinin tahtlarını oluşturan taş blokların arkasında Grek harfleriyle yazılmış 237 satırlık uzun bir kült^**** yazıtı  Nomos^***** bulunuyor.

GEZİ NOTLARI

gezinotlari1@gmail.com

 ^*Kuvaterner  Dönemi: jeolojide yaklaşık son 2,588 milyon yıllık dönemi kapsayan dönem.

^** Şatıllarla (shuttle): karşılıklı yolcu taşıma servisi

^*** Tümülüs (pramid): Höyük, kurgan.

^****Kült: Tanrıya, ilahi yada öyle kabul edilen varlıklara gösterilen        saygı.

^*****Nomos: Tanrıya, ilahi yada öyle kabul edilen varlıklara gösterilen saygı.

(2.-3.-4.-5.-8.-9.-11.-12.fotoğraflar alıntıdır)